نظام آوایی گویش مینابی در چارچوب واج شناسی زایشی

تحقیق حاضر بررسی نظام آوایی گویش مینابی است در چارچوب واج شناسی زایشی. برای این منظور ابتدا واج های گویش با استفاده از مشخصه های ممیز دوارزشی توصیف شده اند و از طریق جفت های کمینه و مجموعه های کمینه هویت واجی آنها اثبات شده است. همچنین به منظور بررسی ویژگی های صوت شناختی همخوان ها و واکه های گویش مینابی داده ها با استفاده از نرم افزار پرت (نسخه 5.3.32) مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته اند. این گویش 26 همخوان دارد و واکه هایی که در این گویش ارزش واجی دارند، شش واک? ساده هستند. آنچه تحت عنوان واک? مرکب آوایی مطرح می شود (مانند [?ou] "شب" و [pei] "پی، دنبال، رد پا") به لحاظ واجی توالی واکه و همخوان است (/?ow/ و /pej/). همخوان انسدادی چاکنایی در این گویش صرفاً در جایگاه آغازین دیده می شود و در واژه های دخیل عربی که حاوی این همخوان هستند، این همخوان یا حذف می شود، یا با واج /h/ جایگزین می شود و یا قاعده کشش جبرانی عمل می کند. واج های لبی شده /?w/ و /xw/ که در فارسی باستان وجود داشته هنوز در این گویش حفظ شده است. واج /?/ در تعداد معدودی از واژه ها وجود دارد و در اکثر موارد واج /?/ جایگزین آن می شود. همچنین در این گویش دو ر- آوا وجود دارد که در تقابل با یکدیگر قرار می گیرند و تمایز معنایی ایجاد می کنند یکی /r/ لرزشی و دیگری /?/ ناسوده. واجگونه های هر واج و بافت های آوایی که در آن واقع می شوند نیز با ارائه مثال آمده است و قواعد واجی که در تبدیل واج ها به واجگونه ها دخیل هستند با ارائه مثال معرفی شده اند. این قواعد فرایندهای واجی نادمیدگی، واکرفتگی، گردشدگی، نرم کامی شدگی، همگونی جایگاه تولید، ناسوده شدگی، کشیدگی، خیشومی شدگی، ساخت هجا، محدودیت های واج آرایی و خوشه های همخوانی پایانی هجا را شامل می شوند. در این گویش تنها واکه ها قل? هجا واقع می شوند. در مورد خوشه های همخوانی پایانه هجا نیز محدودیت هایی وجود دارد: الف) خوشه های انفجاری- انفجاری، انسایشی- انسایشی، خیشومی- خیشومی و روان- روان در این گویش مشاهده نمی شود. ب) خوشه های /pn/، /nl/، /?z/ /nr/ و /lr/ نمی توانند خوشه پایانی هجا را تشکیل دهند. ج) خوشه سایشی- سایشی هم تنها اگر عضو اول خوشه /h/ باشد مشاهده می شود. د) خوشه های همخوانی پایانی /mp/ و /np/ که در زبان فارسی تنها در واژه های قرضی دیده می شود (مانند /pomp/ و /lent/)، در این گویش یافت شده است مانند واژه های /comp/ "خمیده"، /cont/ "بی حس، ریشه، تنه" و /ej cont/ "اصلاً، ابداً". تکیه و آهنگ نیز از دیگر مباحثی است که در این تحقیق به آنها پرداخته شده است. برای بررسی تکیه و آهنگ نیز نرم افزار پرت مورد استفاده قرار گرفته است. آزمون تی دوطرفه نشان داد که میانگین تفاوت بسامد پایه، شدت و دیرش واکه ها در حالت تکیه بَر و بی تکیه معنی دار است. بنابراین بسامد پایه، شدت و دیرش هر سه همبسته های صوت شناختی تکیه به شمار می آیند. همچنین تکیه در این گویش نقش مهمی دارد و در واژه هایی که از نظر ساخت واجی یکسان هستند تمایز معنایی ایجاد می کند. تکیه در فعل های پیشوندی روی پیشوند قرار می گیرد به استثنای پیشوند استمراری در صورت های استمراری مستمر و در فعل های غیرپیشوندی روی هجای ماقبل شناسه قرار می گیرد. اسم ها (بسیط و غیربسیط)، صفت ها (بسیط و غیربسیط)، مصدرها، قیدها، اعداد و ضمایر نیز تکیه پایانی هستند. در بخش آهنگ نیز الگوی نواخت مرزنمای پایانی جملات بررسی شده است. به طور کلی در حالت بی نشان، جملات خبری، پرسشی پرسش واژه دار، امری و تعجبی نواخت مرزنمای پایانی افتان دارند و جملات پرسشی بله/خیر نواخت مرزنمای پایانی خیزان دارند. جملات ندایی نیز می توانند الگوی نواخت مرزنمای پایانی خیزان یا افتان داشته باشند.